Małżonkowie, którzy prowadzą odrębne działalności gospodarcze, ale w ramach jednego gospodarstwa, mogą być odrębnymi podatnikami VAT – takie wnioski płyną z orzeczenia Trybunału Sprawiedliwości UE z 24 marca 2022 r. Jeśli zatem małżonkowie przekazują między sobą – w ramach prowadzonych działalności – towary lub inne składniki majątku, to z tego tytułu są traktowani jak podatnicy VAT. W tym temacie niedawno zapadł istotny wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego.
Sprawa zaczęła się w momencie podjęcia u podatniczki kontroli podatkowej w zakresie podatku od towarów i usług. Kobieta w czasie wycofywania z działalności składników majątku – takich jak koparka, ciągnik rolniczy czy przyczepia ciężarowa – nie wykazała VAT należnego od nieodpłatnego przekazania na potrzeby osobiste, mimo że w momencie nabycia odliczyła VAT naliczony.
Podatniczka skorygowała deklarację i zapłaciła podatek, jednak miesiąc później ponownie złożyła korektę z wnioskiem o stwierdzenie jego nadpłaty. Argumentowała, że wycofane z jej działalności składniki majątku zostały przesunięte do gospodarstwa rolnego prowadzonego wspólnie z małżonkiem. Wyjaśniła, że mąż prowadzi zarejestrowaną działalność gospodarczą i jest podatnikiem VAT, w związku z czym maszyny będą wykorzystywane w ramach opodatkowanej VAT działalności rolniczej. Podatniczka wyjaśniła również, że z uwagi na wspólność majątkową między nią a mężem nie doszło do przeniesienia prawa do rozporządzania towarami jak właściciel, bowiem składniki majątku są de facto ich wspólne.
Stanowisko organu
Fiskus nie zgodził się z takimi argumentami. Wskazał, że doszło do nieodpłatnej dostawy towarów mimo istnienia małżeńskiej wspólności majątkowej.
Zdaniem organu każdy z małżonków prowadzi własną działalność gospodarczą i jest podatnikiem podatku od towarów i usług, a więc czynność przekazania towarów między nimi jest czynnością opodatkowaną VAT zgodnie z art. 7 ust. 2 ustawy o VAT. Podkreślił jednocześnie, że z przepisów wynika, że opodatkowaniu VAT podlega co do zasady każde nieodpłatne przekazanie towaru należącego do przedsiębiorstwa, o ile podatnikowi przysługiwało prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego przy ich nabyciu.
WSA z innym podejściem
Sprawa trafiła do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego, który nie zgodził się z decyzją organu.
Sąd podkreślił, że jeśli między małżonkami istnieje wspólność ustawowa, to nie występuje przeniesienie wspólnego majątku z jednego małżonka na drugiego. Nie występują bowiem dwa odrębne podmioty, z których jeden nieodpłatnie przekazuje towary, a drugi je przyjmuje do samodzielnego dysponowania.
Zdaniem sądu fakt, że każdy z małżonków jest samodzielnym podatnikiem VAT, nie ma w tym przypadku znaczenia, bowiem każdy z nich może zarządzać majątkiem wspólnym. Dodatkowo żaden przepis ustawy o VAT nie zabrania małżonkom prowadzić odrębnych działalności gospodarczych, podczas gdy istnieje między nimi małżeńska wspólność majątkowa. W ocenie sądu w sytuacji, gdy taka wspólność istnieje między małżonkami, wszelkie dokonywane między nimi transakcje nie mogą mieć charakteru odpłatnego. Nie można ich również uznać za nieodpłatne przeniesienie towaru, bowiem małżonkowie nie mogą wyodrębnić udziałów, którymi mogliby niezależnie rozporządzać.
Zakończenie sprawy przed NSA
Naczelny Sąd Administracyjny – ku zdumieniu podatników – uchylił wyrok WSA. W ustnym uzasadnieniu powołał się na wspomniany już wyrok TSUE z 24 marca 2022 r. (C-697/20), w którym Trybunał stwierdził, że małżonkowie prowadzący odrębną działalność gospodarczą w ramach jednego gospodarstwa rolnego mogą być odrębnymi podatnikami VAT.
Ważne! Zdaniem NSA przywołany wyrok zmienia podejście do dotychczasowego rozumienia przesunięcia towarów między działalnościami małżonków.
W sytuacji gdy małżonkowie prowadzą dwie odrębne działalności gospodarcze – nawet będąc we wspólności majątkowej małżeńskiej – są oni odrębnymi podatnikami podatku od towarów i usług. Skoro zaś występuje dwóch podatników VAT, to czynności dokonywane między nimi powinny być traktowane jak czynności opodatkowane.
Podsumowanie
Świeży wyrok NSA nieco odwraca dotychczasowe podejście. Okazuje się bowiem, że w przypadku przesunięć majątku między działalnościami małżonków – nawet jeśli istnieje między nimi wspólność ustawowa małżeńska – takie czynności powinny być, zdaniem sądu, opodatkowane podatkiem od towarów i usług przy spełnieniu warunków określonych w ustawie (jak prawo do odliczenia VAT naliczonego przy nabyciu składnika majątku). W którą stronę pójdzie dalsze orzecznictwo i czy będzie to kierunek zdecydowanie niekorzystny dla podatników – pewnie wkrótce się okaże.
Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 17 października 2025 r., sygn. akt I FSK 1120/22
