Pracownik spółki po ustaniu stosunku pracy złożył pozew do sądu o wypłatę utraconego dodatku do wynagrodzenia za pracę w soboty, niedziele i święta (której nie świadczył) zgodnie z regułami obowiązującego u pracodawcy Zakładowego Zbiorowego Układu Pracy. Sąd zasądził od pozwanego pracodawcy należną kwotę razem z ustawowymi odsetkami, jednakże nie określił źródła przychodu zasądzonych kwot. Z tej też przyczyny, pozwany pracodawca chcąc zrealizować wyrok, z uwagi na brak dokładnego określenia rodzaju przyznanego świadczenia, uznał zasądzone kwoty za odszkodowanie zwolnione z opodatkowania podatkiem dochodowym od osób fizycznych. Dodatkowym argumentem uznania przyznanego świadczenia za odszkodowanie był fakt jego zasądzenia po okresie zatrudnienia pracownika i na podstawie postanowień Zakładowego Zbiorowego Układu Pracy. Co więcej spółka uznała, że zasądzone i wypłacone odsetki jako związane z głównym świadczeniem również nie podlegają opodatkowaniu.
Stanowisko Krajowej Informacji Skarbowej
Ze stanowiskiem spółki nie zgodził się dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej, który uznał przedmiotowe świadczenie za wynagrodzenie nie pełniące funkcji rekompensaty rzeczywistej szkody. Z kolei w kwestii odsetek wyraził pogląd co do innej kwalifikacji prawnej dotyczącej zwolnienia odsetek z opodatkowania.
Z takim stanowiskiem organu interpretacyjnego zgodził się sąd pierwszej instancji, który oddalił skargę spółki, na skutek czego jej pełnomocnik wniósł skargę kasacyjną, zaskarżając wyrok w całości, domagając się jego uchylenia i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania. Treści orzeczenia WSA w Gliwicach zarzucił błędną interpretację, która w nieuprawniony sposób zawęziła rozumienie pojęcia odszkodowania, albowiem, zdaniem strony skarżącej, odszkodowaniem nie może być wyłącznie świadczenie mające naprawić rzeczywistą szkodę, a specyfika prawa podatkowego rozdziela odszkodowanie z tytułu poniesionych strat i odszkodowanie z tytułu utraconego zysku.
Świadczenia zwolnione z podatku dochodowego
Pełnomocnik spółki, zarzucając naruszenie przepisów prawa materialnego poprzez błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie, za nieprawidłowe uznał stanowisko sądu, zgodnie z którym świadczenie będące przedmiotem zaskarżonego wyroku i poprzedzającej go decyzji nie stanowi odszkodowania, którego wysokość lub zasady ustalania wynikają z przepisów postanowień układów zbiorowych pracy, a co więcej, że owe świadczenie nie podlega zwolnieniu z opodatkowania. Dodatkowo podkreślił źródło świadczenia umiejscowione w Zakładowym Układzie Zbiorowym Pracy i uznał, że zasądzone od problematycznego świadczenia odsetki nie mogą odrębnie korzystać ze zwolnienia od podatku dochodowego jako odsetki ze stosunku pracy, co również, zdaniem strony skarżącej, zostało błędnie zaakcentowane przez wojewódzki sąd administracyjny.
Odszkodowania i zadośćuczynienia a PIT
Pełnomocnik organu interpretacyjnego, odnosząc się do złożonej skargi kasacyjnej i wnosząc o jej oddalenie, stanął na stanowisku, że zgodnie z prawem podatkowym – tylko odszkodowania, których wysokość lub zasady ustalania wynikają wprost z przepisów odrębnych ustaw lub przepisów wykonawczych wydanych na podstawie tych ustaw podlegają zwolnieniu z opodatkowania, z kolei w kwestii odsetek stwierdził, że jeżeli zasądzone świadczenie nie stanowi odszkodowania to odsetki od świadczenia podlegają opodatkowaniu.
Naczelny Sąd Administracyjny po rozpoznaniu skargi kasacyjnej w przedmiocie podatku dochodowego od osób fizycznych oddalił skargę (wyrok z 19 października 2022 r. sygn. II FSK 517/20). W pierwszej kolejności odniósł się do bezzasadności zarzutu strony skarżącej odnoszącego się do art. 21 ust. 1 pkt 3 ustawy z 26 lipca 1991r. o podatku dochodowym od osób fizycznych, zgodnie z którym wolne od podatku dochodowego są otrzymane odszkodowania lub zadośćuczynienia, jeżeli ich wysokość lub zasady ustalania wynikają wprost z przepisów odrębnych ustaw lub przepisów wykonawczych wydanych na podstawie tych ustaw oraz otrzymane odszkodowania lub zadośćuczynienia, jeżeli ich wysokość lub zasady ustalania wynikają wprost z postanowień układów zbiorowych pracy, innych opartych na ustawie porozumień zbiorowych, regulaminów lub statutów, o których mowa w art. 9 par. 1 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy z wyjątkami przewidzianymi w dalszej części przepisu. Sąd podkreślił, że postanowienia układów zbiorowych oraz innych aktów prawa pracy obowiązują bezpośrednio w stosunkach pracy, tak jak przepisy aktów rangi ustawowej, rozporządzeń wykonawczych i prawa międzynarodowego. To ustawodawca określa roszczenie majątkowe pracownika w razie niezgodnego z prawem rozwiązania stosunku pracy bez wypowiedzenia jako odszkodowanie, ale charakter tego roszczenia nie jest bezsporny (wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 27 listopada 2007r. sygn. SK 18/05), a samo odszkodowanie, w ocenie NSA, to szczególny rodzaj świadczenia, którego celem jest zrekompensowanie skutków zdarzeń niedozwolonych lub zawinionych przez pracodawcę.
Naczelny Sąd Administracyjny stwierdził, że sama nazwa świadczenia „dodatek za pracę w soboty, niedziele i święta” oznacza jakoby element wynagrodzenia za pracę. Nawiązując do art. 80 Kodeksu pracy, zgodnie z którym wynagrodzenie (określone w umowie o pracę) przysługuje za pracę wykonaną, w ślad za orzeczeniem Sądu Najwyższego uznał, że „jedyną miarą powstania prawa do zapłaty jest wykonanie pracy, a wynagrodzenie nie należy się, jeśli umówiona praca nie została zrealizowana” (postanowienie z 26 czerwca 2019 r. sygn. I PK 178/18), dlatego samo pozostawanie w stosunku pracy nie stanowi podstawy do uzyskiwania wynagrodzenia. Prawo do uzyskiwania wynagrodzenia za czas niewykonywania pracy, które może mieć swoje źródło m. in. w regułach układu zbiorowego pracy czy też w regulaminie wynagradzania, pracownik zachowuje w sytuacji, kiedy był w gotowości do świadczenia pracy, aczkolwiek doznał przeszkód leżących po stronie pracodawcy. Owa gotowość, zdaniem NSA, przejawia się zamiarem i faktyczną zdolnością do wykonywania pracy, kiedy pracownik zostanie do jej wykonania wezwany lub dopuszczony.
Dlatego też, zdaniem Naczelnego Sądu Administracyjnego, dodatkowe wynagrodzenie za pracę w soboty, niedziele i święta to świadczenie, które w żaden sposób nie wyrównuje uszczerbku w prawnie chronionych dobrach pracownika i nie jest odszkodowaniem za poniesioną szkodę. Stanowi niewypłaconą podczas trwania stosunku pracy część wynagrodzenia, czyli przychód ze stosunku pracy podlegający opodatkowaniu, a uregulowanie w Zakładowym Zbiorowym Układzie Pracy nie wpływa na zmianę jego charakteru.
Z kolei w kwestii odsetek od świadczenia, NSA nie zgodził się z twierdzeniem strony skarżącej, zgodnie z którym wyłączenie z opodatkowania należności głównej skutkuje jednoczesnym zwolnieniem z opodatkowania odsetek, bowiem odsetki są świadczeniem ubocznym, pozostającym w ścisłym związku z należnością główną, jednak źródło ich powstania różni się zasadniczo od źródła powstania długu głównego. Sąd stwierdził, że skoro w rozpatrywanej sprawie należność uznano za przychód ze stosunku pracy, to odsetki od świadczenia nie podlegają opodatkowaniu na mocy art. 21 ust. 1 pkt 95 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.
Podstawa prawna:
