Odszkodowanie sądowe przyznane pracownikowi za wadliwe wypowiedzenie warunków umowy w zakresie wynagrodzenia i stanowiska pracy nie korzysta z wyłączenia z podstawy wymiaru składek ZUS.
Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne pracowników stanowi przychód w rozumieniu przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Wyłączone są z niej jedynie:
- przychody wymienione w § 2 rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej z 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe,
- wynagrodzenie za czas niezdolności do pracy wskutek choroby lub odosobnienia w związku z chorobą zakaźną oraz zasiłki z ubezpieczenia społecznego.
Zamknięty katalog
Przepisy ww. rozporządzenia określają zamknięty katalog przychodów, które nie wchodzą do podstawy wymiaru składek. Wśród nich są m.in. odprawy, odszkodowania i rekompensaty wypłacane pracownikom z tytułu wygaśnięcia lub rozwiązania stosunku pracy, w tym z tytułu rozwiązania stosunku pracy z przyczyn leżących po stronie pracodawcy, nieuzasadnionego lub niezgodnego z prawem wypowiedzenia umowy o pracę lub rozwiązania jej bez wypowiedzenia, skrócenia okresu jej wypowiedzenia, niewydania w terminie lub wydania niewłaściwego świadectwa pracy (§ 2 ust. 1 pkt 3 rozporządzenia).
Brak związku z końcem współpracy
W interpretacji z 5 lipca 2024 r. (znak: DI/100000/43/559/2024) ZUS oceniał sytuację, w której pracownik otrzymał wypowiedzenie warunków umowy o pracę w zakresie wysokości wynagrodzenia i stanowiska pracy uzasadnione negatywną oceną jego pracy. Sąd uznał to wypowiedzenie za nielegalne i zasądził na rzecz pracownika odszkodowanie. Pracodawca uwzględnił to odszkodowanie w podstawie wymiaru składek, uznając, że nie ma ono związku z rozwiązaniem stosunku pracy.
Po około roku pracodawca rozwiązał z tym pracownikiem umowę bez wypowiedzenia z powodu jego długiej nieobecności (na podstawie art. 53 § 1 pkt 1 lit. b kodeksu pracy).
W ramach analizy ZUS podkreślił, że wskazane w § 2 ust. 1 pkt 3 rozporządzenia składkowego wyłączenie określonych należności z podstawy wymiaru składek zostało skonstruowane w sposób ogólny, bez wskazywania konkretnych przepisów prawa pracy przyznających określone prawo do takich świadczeń. Jedyną przyczyną wypłaty przez pracodawcę świadczenia powinno być jednak ustanie zatrudnienia.
Ważne! Oznacza to, że tego typu świadczenie nie może być wypłacane przez pracodawcę w innych okolicznościach niż pozostające z ścisłym związku z rozwiązaniem stosunku pracy.
Finalnie ZUS uznał, że ww. przepis § 2 ust. 1 pkt 3 rozporządzenia znajdzie zastosowanie jedynie w przypadku, gdy wypłata odprawy / odszkodowania pozostaje w bezpośrednim oraz nierozerwalnym związku z faktem wygaśnięcia lub rozwiązania stosunku pracy.
Odszkodowanie stanowi przychód pracownika, ale wypłata świadczenia nie pozostawała w bezpośrednim oraz nierozerwalnym związku z faktem rozwiązania stosunku pracy, gdyż:
- do rozwiązania z pracownikiem stosunku pracy nie doszło w związku z wypowiedzeniem warunków umowy o pracę, ponieważ kontynuował zatrudnienie,
- rozwiązanie umowy o pracę nastąpiło znaczenie później.
W konsekwencji ZUS uznał, że ww. odszkodowanie (zasądzone wyrokiem) nie korzysta z wyłączenia z podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne.
Podstawa prawna:
- art. 4 pkt 9, art. 18 ust. 1-2, art. 20 ust. 1 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn. Dz.U. z 2025 r., poz. 350 ze zm.)
- § 2 ust. 1 pkt 3 rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej z 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (tekst jedn. Dz.U. z 2025 r., poz. 316)
