Urlop wypoczynkowy pozostały z roku ubiegłego powinien zostać udzielony do końca września, przy czym dla wypełnienia tego wymogu wystarczające jest rozpoczęcie w tym terminie urlopu zaległego, a nie zrealizowanie go w całości.
Zasadą jest, że urlop wypoczynkowy powinien być wykorzystany w roku, za który przysługuje (art. 161 kodeksu pracy). W oparciu o postanowienia tego artykuły, pracodawca jest obowiązany udzielić pracownikowi urlopu w tym roku kalendarzowym, w którym pracownik uzyskał do niego prawo. Tutaj jednak zarówno pojawia się kwestia ustalania terminów urlopów z pracownikami i niekiedy problemów z tymi ustaleniami (co jest szczególnie istotne w przypadku nietworzenia planów urlopów), wszelakich sytuacji uniemożliwiających rozpoczęcie urlopu (np. długotrwała niezdolność do pracy, wykorzystywanie urlopów związanych z rodzicielstwem) czy skutkujących przerwaniem wykorzystywanego urlopu, jak też szczególne sytuacje związane z działalnością zakładu pracy uniemożliwiające pełne „wybranie” urlopu wypoczynkowego na przestrzeni roku kalendarzowego.
Termin wykorzystania zaległego urlopu
Według art. 168 k.p. urlop niewykorzystany w roku poprzednim (urlop zaległy) udzielony być powinien nie później niż do końca września kolejnego roku; nie dotyczy to części urlopu udzielonego na podstawie art. 167(2) k.p. (urlopu na żądanie). Niedotrzymanie tego terminu powoduje odpowiedzialność wykroczeniową pracodawcy.
Rozpoczęcie urlopu przed końcem września
Przepisy dotyczące urlopu zaległego (art. 168 k.p.) akcentują, że urlop zaległy ma być „udzielony” do końca września. Wskazują zatem, że w tym terminie urlop ten nie musi być „wykorzystany” (zrealizowany w całości), ale „udzielony”, co powinno być w praktyce rozumiane jako rozpoczęcie wykorzystywania zaległego urlopu przed upływem 9 miesiąca roku.
Przykład: Pracownikowi pozostało z roku ubiegłego 10 dni urlopu, w związku z licznymi nieobecnościami chorobowymi nie korzystał z urlopu wypoczynkowego w tym roku. Ustalił z pracodawcą, że rozpocznie dwutygodniowy urlop wypoczynkowy 29 września.
W tej sytuacji większa część urlopu zaległego przypadnie już na październik, ale będzie to związane z prawidłowym wykorzystaniem urlopu zaległego, gdyż rozpocznie się jeszcze we wrześniu.
Pamiętać jednak należy o tym, że urlop udzielany jest na dni oznaczone jako dni pracy w rozkładzie czasu pracy.
Przykład: Pracownik pracuje w stałym rozkładzie pon. – pt. Ma nadal niewykorzystane kilka dni urlopu z 2022 r. Złożył wiosek o ich udzielenie od 30 września.
Skoro 30 września jest dla pracownika dniem wolnym od pracy (sobota), to na ten dzień urlop nie jest udzielany. Stąd urlop nie rozpocząłby się przed końcem września, co stanowiłoby naruszenie zasad udzielania urlopów zaległych.
Pierwszeństwo dla urlopu zaległego
Jakkolwiek nie jest to wyrażone wprost w przepisach, to z całej konstrukcji prawa do urlopu wynika, że urlopy zaległe są udzielane w pierwszej kolejności, przed urlopem należnym za rok bieżący.
Jak podkreślił Sąd Najwyższy w wyroku z 9 maja 2013 r. (sygn. akt II PK 199/12), już tylko udzielenie urlopu w kolejnym roku kalendarzowym stanowi wyjątek od reguły udzielania urlopu bieżącego. Regulacja ta łącznie z podstawową zasadą wykorzystywania urlopu jako okresu odpoczynku od pracy uzasadnia wnioskowanie, choćby z mniejszego na większe (a minori ad maius), że urlop zaległy powinien być wykorzystywany (udzielany) przed urlopem bieżącym. Potwierdza to wniosek wynikający z przedawnienia urlopu, gdyż przy przeciwnej wykładni kompensata niewykorzystanego urlopu może nie być pełna.
Ważne: Do dnia zakończenia stosunku pracy urlop wypoczynkowy nie może być rozliczony ekwiwalentem pieniężnym – nawet za zgodą pracownika niedopuszczalne jest nieudzielenie urlopu zaległego i rozliczenie prawa do niego poprzez wypłatę ekwiwalentu.
Podstawa prawna:
art. 168 ustawy z 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (tekst jedn. Dz.U. z 2023 r., poz. 1465 ze zm.)