W końcówce 2024 roku Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej wydał ważne orzeczenie w zakresie podatku od towarów i usług. Mimo że wyrok został wydany w sprawie spółki austriackiej, to wnioski z niego płynące dotyczą wszystkich państw członkowskich Unii Europejskiej. Również polscy podatnicy powinni mieć go na uwadze przy podobnego typu sprawach.
Zarys problemu
Rozpatrywana sprawa, którego konsekwencją był wyrok TSUE, dotyczyła spółki, która w 2018 r. zawarła umowę na wykonanie projektu budowlanego, jednak po trzech miesiącach zmieniła zdanie i poinformowała kontrahenta, by nie kontynuował prac. W związku z tym wykonawca zgłosił się z roszczeniem o wypłatę należnego mu wynagrodzenia pomniejszonego o koszty zaoszczędzone dzięki przedwczesnemu rozwiązaniu umowy. Na skutek żądania pojawił się problem, czy kwota należna z tytułu niewykonanych prac ma być powiększona o podatek od towarów i usług, czy też nie.
Austriacki sąd I instancji uważał, że należna kwota powinna być z VAT, natomiast sąd apelacyjny – że nie. Sąd Najwyższy zawiesił postępowanie i skierował pytanie do TSUE w zakresie uznania kwot należnych za niewykonane usługi jako odpłatnego wynagrodzenia na gruncie dyrektywy VAT.
Wątpliwości sądu wynikały z faktu, iż z chwilą rozwiązania umowy nie było już podstawy do wykonania projektu i nie istniał bezpośredni związek między zapłatą a świadczeniem.
Ważne! Gdyby potraktować wypłacane kwoty jako odszkodowanie, taka zapłata byłaby poza VAT.
Wyrok Trybunału Sprawiedliwości UE
Trybunał Sprawiedliwości orzekł, że przepisy dyrektywy Rady 2006/112/WE z 28 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej należy interpretować w ten sposób, że kwotę należną z tytułu umowy w związku z rozwiązaniem przez usługobiorcę ważnie zawartej umowy dotyczącej świadczenia tej usługi, podlegającej podatkowi od wartości dodanej, której świadczenie usługodawca rozpoczął i był gotowy zakończyć, należy uznać za wynagrodzenie za odpłatne świadczenie usług w rozumieniu dyrektywy 2006/112.
Uzasadniając takie twierdzenie, Trybunał wskazał, że na świadczenie wzajemne w zamian za cenę płaconą przez usługobiorcę składa się jego prawo do korzystania z wykonania przez usługodawcę obowiązków wynikających z umowy o świadczenie usług, nawet jeżeli usługobiorca nie chce lub nie może zrealizować tego prawa z przyczyn leżących po jego stronie. W sytuacji mającej miejsce w postępowaniu głównym usługodawca nie tylko umożliwił usługobiorcy skorzystanie ze świadczenia usług w rozumieniu orzecznictwa, lecz – ponieważ rozpoczął już uzgodnione roboty – rzeczywiście wykonał część tego świadczenia, przy czym był gotowy do wykonania go do końca.
Podsumowując, TSUE przyjął, że w rozpatrywanej sprawie istnieje możliwe do wyodrębnienia świadczenie usług. Ponadto usługodawca rozpoczął prace, które był gotów wykonać w całości, prowadząc tym samym do należytego wykonania umowy w całości. Jeśli nie miało to miejsca, to ze względu na to, że usługobiorca nie chciał już korzystać z usług tego usługodawcy z powodów, których nie można usługodawcy przypisać. Co więcej, TSUE wskazał, że kwota należna rzeczonemu usługodawcy odpowiada kwocie przewidzianej w umowie za pełne wykonanie usług po odliczeniu zaoszczędzonych kwot z uwagi na niewykonanie dzieła. Kwoty tej nie można zatem uznać za odszkodowanie ryczałtowe mające na celu naprawienie poniesionej szkody.
Znaczenie wyroku dla przedsiębiorców
Polscy przedsiębiorcy, pomimo że wyrok dotyczył sprawy przedstawionej przez sąd austriacki, powinni mieć go na uwadze. Często bowiem w praktyce gospodarczej pojawiają się sytuacje, gdy podatnicy nie są pewni, czy dane należności powinny być traktowane jak wynagrodzenie za świadczenie usług, czy też odszkodowanie. Również niejednolitość stanowisk w wydawanych interpretacjach indywidualnych nie pomaga w rozwiewaniu wątpliwości. I chociaż każda z sytuacji jest inna i indywidualna, to przedmiotowy wyrok może stanowić ważną wskazówkę interpretacyjną, w jaki sposób postępować w podobnych sprawach.
Wyrok Trybunału Sprawiedliwości UE z 28 listopada 2024 r., sprawa C-622/23
