Każdy przedsiębiorca, a także inne podmioty, w tym osoby uzyskujące przychody z najmu prywatnego muszą przestrzegać przepisów ustawy o podatku od towarów i usług (dalej: ustawa o VAT). Niekiedy mają oni bowiem przekonanie, że z uwagi na przychody nieprzekraczające w roku podatkowym 200 tys. zł, przepisy tej ustawy ich nie dotyczą. Nic bardziej mylnego.
Wskazać tu można chociażby na treść art. 109 ust. 1 ustawy o VAT, który stanowi, że podatnicy, u których sprzedaż jest zwolniona od podatku na podstawie art. 113 ust. 1 i 9, czyli w związku z nieprzekroczeniem owych 200 tys. przychodów, są obowiązani prowadzić ewidencję sprzedaży za dany dzień, nie później jednak niż przed dokonaniem sprzedaży w dniu następnym. Sankcja, która grozi za niewypełnienie tego obowiązku, jest wskazana w art. 109 ust. 2 ustawy o VAT. I tak, w przypadku stwierdzenia, że podatnik nie prowadzi ewidencji, o której mowa w ust. 1, albo prowadzi ją w sposób nierzetelny, a na podstawie dokumentacji nie jest możliwe ustalenie wartości sprzedaży, organ podatkowy określi, w drodze oszacowania, wartość sprzedaży opodatkowanej i ustali od niej kwotę podatku należnego. Jeżeli nie można określić przedmiotu opodatkowania, kwotę podatku ustala się przy zastosowaniu stawki 23 proc.
Definicja podatnika VAT
To, iż każdego dotyczą przepisy ustawy o VAT, wynika w sposób oczywisty z treści art. 15 ust. 1 ustawy o VAT, zgodnie z którym podatnikami są osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne, wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą, o której mowa w ust. 2, bez względu na cel lub rezultat takiej działalności.
Jak widać, w przepisie tym jest mowa o samodzielnie wykonywanej działalności gospodarczej, co w pierwszej chwili nasuwałoby skojarzenie, że jeśli ktoś nie prowadzi zarejestrowanej działalności gospodarczej, nie ma żadnych obowiązków wynikających z ustawy o VAT. Należy jednak zauważyć, że definicja działalności gospodarczej, o której mowa we wskazanym ustępie 2, jest bardzo szeroka. Czytamy w niej, że działalność ta obejmuje wszelką działalność producentów, handlowców lub usługodawców, w tym podmiotów pozyskujących zasoby naturalne oraz rolników, a także działalność osób wykonujących wolne zawody. Działalność gospodarcza obejmuje w szczególności czynności polegające na wykorzystywaniu towarów lub wartości niematerialnych i prawnych w sposób ciągły dla celów zarobkowych.
W definicji tej pojawia się określenie ,,towary”, przez które w świetle ustawy o VAT, a dokładniej jej art. 2 pkt 6, rozumie się rzeczy oraz ich części, a także wszelkie postacie energii. Oznacza to, że działalnością gospodarczą w myśl przepisów ustawy o VAT jest nie tylko zarejestrowana działalność gospodarcza, ale też na inne przejawy aktywności, chociażby czerpanie przychodów z najmu. To, jakich czynności nie uważa się zaś za wykonywaną samodzielnie działalność gospodarczą, jest określone w art. 15 ust. 3. Wymienione są tu między innymi przychody ze stosunku pracy.
Na uwadze trzeba mieć także treść art. 16 i 17 ustawy o VAT, które dotyczą zdecydowanie rzadziej występujących sytuacji. Tytułem przykładu, wspomniany art. 16 ustawy o VAT stanowi, że podatnikami są również osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne, niebędące podatnikami, o których mowa w art. 15, dokonujące okazjonalnie wewnątrzwspólnotowej dostawy nowych środków transportu.
Prawo do zwolnienia z VAT z uwagi na limit 200 tys. zł
Jak widać, definicja podatnika VAT, a co za tym idzie – podmiotu obowiązanego do stosowania przepisów tej ustawy – jest bardzo szeroka i co do zasady każdy przedsiębiorca i każda osoba, która spełnia przesłanki prowadzenia działalności gospodarczej, jest podatnikiem VAT. Nie oznacza to jednakże, że musi być podatnikiem czynnym, czyli zobowiązanym do rozliczania tego podatku. Może być bowiem podatnikiem zwolnionym. Warunki zwolnienia lub braku prawa do takiego zwolnienia są konkretnie wskazane w ustawie o VAT. Podstawowe znaczenie dla kwestii zwolnienia z VAT ma treść art. 113 ust. 1 ustawy o VAT, zgodnie z którym zwalnia się od podatku sprzedaż dokonywaną przez podatników, u których wartość sprzedaży nie przekroczyła łącznie w poprzednim roku podatkowym kwoty 200 tys. zł. Do wartości sprzedaży nie wlicza się kwoty podatku.
Do tego limitu nie wlicza się także sprzedaży towarów czy usług, o których mowa w art. 113 ust. 2 pkt 1-3 ustawy o VAT. Tytułem przykładu, w punkcie 3 wymieniona jest odpłatna dostawa towarów, które na podstawie przepisów o podatku dochodowym są zaliczane przez podatnika do środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych podlegających amortyzacji. Na szczególną uwagę zasługuje jednak punkt 2 wskazanego art. 113 ust. 2 ustawy o VAT, zgodnie z którym do limitu 200 tys. nie wlicza się odpłatnej dostawy towarów i odpłatnego świadczenia usług, zwolnionych od podatku na podstawie art. 43 ust. 1 lub przepisów wydanych na podstawie art. 82 ust. 3, z wyjątkiem:
- a) transakcji związanych z nieruchomościami,
- b) usług, o których mowa w art. 43 ust. 1 pkt 7, 12 i 38-41,
- c) usług ubezpieczeniowych,
– jeżeli czynności te nie mają charakteru transakcji pomocniczych.
Jak widać, w punkcie tym wskazane są trzy wyjątki, kiedy to czynności, co do zasady, zwolnione z VAT, należy zliczać do ogólnej kwoty 200 tys. zł. Jedna z nich dotyczy przedsiębiorców prowadzących jednoosobowe działalności gospodarcze oraz świadczących usługi najmu prywatnego.
Ważne: Na potrzeby VAT zlicza się bowiem wartość sprzedaży z działalności z wartością sprzedaży z tytułu świadczenia usług najmu. Nierzadko zaś osoby takie, przekazując do biura rachunkowego prowadzenie rozliczeń podatkowych swych jednoosobowych działalności, nie informują tegoż biura o tym, że świadczą usługi najmu prywatnego. I o ile wydawałoby się, że z tytułu samych przychodów z działalności podatnik może nadal korzystać ze zwolnienia, to po zsumowaniu ich z przychodami z najmu – sytuacja może być zupełnie inna, może bowiem dojść do przekroczenia limitu zwolnienia z VAT, ze wszelkimi konsekwencjami tego stanu rzeczy.
Jak liczyć limit?
Limit 200 tys. jest tzw. limitem rocznym. Podatników rozpoczynających działalność w trakcie roku dotyczy zaś treść art. 113 ust. 9 ustawy o VAT, zgodnie z którym zwalnia się od podatku sprzedaż dokonywaną przez takiego podatnika, jeżeli przewidywana przez niego wartość sprzedaży nie przekroczy, w proporcji do okresu prowadzonej działalności gospodarczej w roku podatkowym, kwoty 200 tys. zł. Kolejny ustęp stanowi zaś, że jeżeli faktyczna wartość sprzedaży zwolnionej od podatku na podstawie ust. 9, w proporcji do okresu prowadzonej działalności gospodarczej, przekroczy w trakcie roku podatkowego kwotę 200 tys. zł, zwolnienie traci moc począwszy od czynności, którą przekroczono tę kwotę.
Brak prawa do skorzystania ze zwolnienia z VAT
Na koniec podkreślamy jeszcze, że nie każdy przedsiębiorca ma prawo do zwolnienia z VAT z uwagi na nieprzekroczenie wskazanego wyżej limitu 200 tys. zł. W art. 113 ust. 13 ustawy o VAT wskazane są sytuacje, gdy mimo nieprzekroczenia limitu 200 tys. zł zwolnienie z VAT nie może być zastosowane. Wskazać tu można między innymi podmioty świadczące usługi prawnicze czy w zakresie doradztwa, z wyjątkiem doradztwa rolniczego związanego z uprawą i hodowlą roślin oraz chowem i hodowlą zwierząt, a także związanego ze sporządzaniem planu zagospodarowania i modernizacji gospodarstwa rolnego.
Podstawa prawna:
