Niepełnoletni prowadzący biznes z pomocą pełnomocnika nie podlega ZUS

O jej wydanie zwrócił się przedsiębiorca, który rozpoczął jednoosobową działalność gospodarczą 15 listopada 2023 r. jako niepełnoletni z pełnomocnikiem, na podstawie wpisu do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej. Do 15 grudnia 2024 r., tj. do dnia ukończenia przez niego 18. roku życia, nie były za niego opłacane składki z tytułu tej działalności. Chciał się upewnić, czy słusznie.

Zdolność do czynności prawnych

Na aspekty związane z ubezpieczeniami społecznymi mają wpływ m.in. przepisy prawa cywilnego. W tym kontekście na szczególną uwagę zasługują przepisy kodeksu cywilnego określające zdolność do czynności prawnych. W praktyce chodzi w szczególności o czynności wykonywane w ramach działalności gospodarczej w kontekście wieku przedsiębiorcy.

Zgodnie z art. 11 k.c. pełną zdolność do czynności prawnych nabywa się z chwilą uzyskania pełnoletności. Małoletni, którzy ukończyli lat 13, mają ograniczoną zdolność do czynności prawnych (art. 15 k.c.). Co do zasady do ważności czynności prawnej, przez którą osoba ograniczona w zdolności do czynności prawnych zaciąga zobowiązanie lub rozporządza swoim prawem, potrzebna jest zgoda jej przedstawiciela ustawowego (art. 17 k.c.).

Ocena prawna pod względem podlegania ubezpieczeniom społecznymi, a w praktyce ponoszenia obciążeń składkowych, będzie się zatem różnic w zależności od wieku przedsiębiorcy.

Stanowisko ZUS

W ramach oceny prawnej ZUS wskazał po pierwsze na art. 6 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, który określa zamknięty katalog podmiotów objętych obowiązkiem ubezpieczenia emerytalnego i rentowych. Z tego przepisu wynika, że obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają m.in. osoby fizyczne, które na obszarze Polski są osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność. Za osobę prowadzącą pozarolniczą działalność uważa się zaś – zgodnie z art. 8 ust. 6 pkt 1 ustawy systemowej – osobę prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą na podstawie przepisów ustawy z 6 marca 2018 r. – Prawo przedsiębiorców lub innych przepisów szczególnych (z wyjątkiem ust. 6a).

Nawiązując do opisanych regulacji prawnych kodeksu cywilnego dotyczących zdolności do czynności prawnych ZUS wskazał, że przepisy tego kodeksu regulujące zdolność do czynności prawnych mają znaczenie dla oceny, czy osoba nieposiadająca pełnej zdolności prawnej może uzyskać status przedsiębiorcy w rozumieniu przepisów ustawy – Prawo przedsiębiorców.  Powołał się na wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 22 kwietnia 2009 r. (sygn. akt VI Ca 1083/08), w którym stwierdzono, że prowadzenie działalności gospodarczej we własnym imieniu przez przedsiębiorcę wiąże się z dokonywaniem czynności prawnych przekraczających zakres wynikający z art. 14 § 2 k.c. i wymaga posiadania przez przedsiębiorcę będącego osobą fizyczną pełnej zdolności do czynności prawnych.

Finalnie ZUS uznał, że do dnia uzyskania pełnoletności małoletni przedsiębiorca nie podlega ubezpieczeniom społecznym i nie ciąży na nim obowiązek opłacania składek na ubezpieczenia społeczne.

Podstawa prawna:

• art. 6 ust. 1 pkt 5, art. 8 ust. 6 pkt 1 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn. Dz.U. z 2025 r., poz. 350 ze zm.)
• art. 11, art. 14, art. 15, art. 17 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (tekst jedn. Dz.U. z 2024 r., poz. 1061 ze zm.)