Forma opodatkowania wpływa na wysokość składek na ubezpieczenie zdrowotne w ZUS.
Część 1 – ryczałt od przychodów ewidencjonowanych
Ryczałt od przychodów ewidencjonowanych jest jedną z form opodatkowania dochodów z działalności gospodarczej, w której podatnik jest opodatkowany stałą stawką procentową, bez względu na wysokość dochodu. Podatnik jest zobowiązany do rozliczenia swoich dochodów zgodnie z przepisami ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.
Ryczałt od przychodów ewidencjonowanych jest szczególnie korzystny dla małych i średnich przedsiębiorstw, ponieważ pozwala im uniknąć skomplikowanych procedur rozliczania dochodów. Ponadto, podatnik może skorzystać z odliczeń i ulg podatkowych, aby obniżyć swoje zobowiązanie podatkowe. Ryczałt od przychodów ewidencjonowanych jest również korzystny dla fiskusa, ponieważ umożliwia mu łatwe i szybkie rozliczenie podatników.
Pojęcie przychodu
Wyliczając przychód, podatnik opodatkowany ryczałtem powinien brać pod uwagę:
- przychody podlegające opodatkowaniu ryczałtem (czyli przychody z prowadzonej działalności gospodarczej, ale także przychody z tzw. nieodpłatnych świadczeń czy ze sprzedaży składników majątku firmowego lub wycofanego z działalności, gdy jeszcze nie upłynęło sześć lat od wycofania do sprzedaży),
- przychody te można pomniejszyć jedynie o zapłacone składki na ubezpieczenie społeczne (żadne inne koszty nie podlegają tu odliczeniu).
Przychód będący podstawą do naliczania składek zdrowotnych
Ustawą, która reguluje zasady ustalania składek na ubezpieczenie zdrowotne, jest ustawa z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (dalej: ustawa zdrowotna). Zgodnie z art. 81 ust. 2e tej ustawy, składka na ubezpieczenie zdrowotne dla podatników, którzy wybrali opodatkowanie ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych, jest ustalana kwotowo, jako procent przeciętnego wynagrodzenia w IV kwartału poprzedniego roku, czyli w przypadku składek za 2022 r. pod uwagę brany jest IV kwartał 2021 r. ogłaszanego przez GUS. To jednak, jaką kwotę finalnie podatnik zapłaci, będzie zależało od wysokości jego przychodów w danym roku podatkowym.
Istnieją dwa sposoby naliczania składek zdrowotnych, tj.:
- przedsiębiorcy, którzy rozpoczęli działalność w trakcie 2021 r. lub w trakcie 2022 r., muszą brać pod uwagę przychód, jaki zostanie uzyskiwany w kolejnych miesiącach 2022 r.,
- przedsiębiorcy prowadzący działalność przez cały 2021 r., mają zaś do wyboru jedną z dwóch możliwości, tj. wziąć pod uwagę przychód, jaki zostanie uzyskiwany w kolejnych miesiącach 2022 r. lub cały przychód uzyskany w 2021 r.
Ważne: Przyjęcie przychodu z 2021 r. jest traktowane wyłącznie jako swojego rodzaju prognoza, ujednolicająca kwoty składek płaconych w trakcie roku. Po zakończeniu roku należy dokonać przeliczenia według faktycznie uzyskanego przychodu w 2022 r. Tym samym w finalnym rozliczeniu przedsiębiorca zapłaci tyle samo bez względu na to, czy wybierze opcję uwzględniającą przychody z 2021 r. czy z 2022 r.
Wyliczanie składek na podstawie przychodów z 2022 roku
Przedsiębiorcy, którzy zdecydowali się na to, by składka zdrowotna była obliczana według przychodów z 2022 r., czyli zgodnie z art. 81 ust. 2f ustawy zdrowotnej, opłacają składkę z uwzględnieniem wysokości przychodów liczonych od stycznia 2022 r. (narastająco), tj.:
- dopóki łączny przychód nie przekroczy 60 tys. zł – składka wynosi 335,94 zł,
- po przekroczeniu 60 tys. zł przychodu – składka wynosi 669,89 zł,
- po przekroczeniu 300 tys. zł przychodu – składka wynosi 1007,81 zł.
Oznacza to, że dopiero po przekroczeniu progu przychodów 60 tys. zł, a następnie ewentualnie także 300 tys. zł, przedsiębiorca będzie płacił składki na ubezpieczenie zdrowotne w wysokości określonej dla danego osiągniętego progu, ale jednocześnie taki przedsiębiorca, który przekroczy próg przychodów 60 tys. zł, ewentualnie także 300 tys. zł, w rozliczeniu rocznym będzie musiał dokonać dopłaty składek do tych miesięcy, w których rozliczał się według niższego progu.
Przykład:
- w styczniu 2022 r. uzyskano przychód 21 tys. zł → składkę należy opłacić w wysokości 335,94 zł,
- w lutym 2022 r. uzyskano przychód 21 tys. zł (narastająco: 42 tys. zł) → składkę należy opłacić w wysokości 335,94 zł,
- w marcu uzyskano przychód 21 tys. zł (narastająco: 63 tys. zł, czyli przekroczony został próg 60 tys. zł) → składkę należy opłacić więc w wysokości 559,89 zł.
Jeśli do końca roku nie zostanie przekroczony przychód 300 tys. zł, składka za cały 2022 r. będzie należna w wysokości 6718,68 zł (12 * 559,89 zł).
W związku z tym, że za styczeń i luty zostało wpłacone po 335,94 zł, konieczna będzie dopłata 447,90 zł.
Łączna kwota wpłacona wyniosła bowiem zł (2*335,94 zł + 10*559,89 zł), a kwota należna to 6718,68 zł.
Jeśli zaś w trakcie roku przekroczony zostanie próg przychodu 300 tys. zł, wówczas za miesiąc, w którym doszło do przekroczenia należy opłacić składkę w wysokości 1007,81 zł, a następnie, w rozliczeniu rocznym dopłacić różnicę wynikającą z wpłaconej kwoty składek, a składkami należnymi w wysokości 12*1007,81 zł.
Wyliczanie składek na podstawie przychodów z 2021 roku
Przedsiębiorcy, którzy zdecydowali się na to, by składka zdrowotna była obliczana według przychodów z 2021 r., opłacają składkę z uwzględnieniem całego przychodu uzyskanego w 2021 r. (pomniejszonych jedynie o zapłacone składki na ubezpieczenie społeczne). Podstawą takiego działania jest art. 81 ust. 2h ustawy zdrowotnej. W ten sposób ustala się próg przychodów, czyli to, czy:
- nie przekroczono 60 tys. zł przychodów,
- przekroczono 60 tys. zł przychodów, ale nie przekroczono 300 tys. zł przychodów,
- przekroczono 300 tys. zł przychodów.
W zależności od progu przychodów z 2021 r., przedsiębiorca będzie opłacał odpowiednią comiesięczną składkę, jednolitą dla wszystkich miesięcy w roku. Ostateczne rozliczenie nastąpi po zakończeniu roku.
Przykład:
W 2021 r. przedsiębiorca uzyskał przychód 72 tys. zł, w związku z czym obowiązany jest opłacać składkę zdrowotną w wysokości 559,89 zł.
Jeśli po zakończeniu roku 2022, okazałoby się, że uzyskał przychód:
- 60 tys. zł lub niższy – będzie mógł starać się o zwrot nadpłaty,
- powyżej 60 tys. zł, ale nie więcej niż 300 tys. zł – rozliczenie składek jest ,,na zero”,
- wyższy niż 300 tys. zł – będzie obowiązany dopłacić różnicę składek pomiędzy płaconymi 559,89 zł, a należnymi 1007,81 zł, czyli 5375,04 (12*(1007,81-559,89)).
Termin przesyłania deklaracji ZUS DRA oraz opłacania składek
Od stycznia 2022 r. każdy przedsiębiorca prowadzący działalność gospodarczą ma obowiązek przesyłania deklaracji ZUS DRA. Należy tego dokonać w terminie do 20-go dnia kolejnego miesiąca. W tym samym terminie należy opłacić składki wynikające z tej deklaracji.
Przykład:
Deklarację za listopad 2022 r. należy wysłać do ZUS w terminie do 20 grudnia 2022 r.
Roczne rozliczenie składki
Po zakończeniu roku, w terminie takim samym, jak termin złożenia zeznania rocznego, (za 2022 r. przypada on 2 maja 2023 r.), należy złożyć deklarację rozliczeniową dotyczącą składek zdrowotnych za cały 2022 r. i ewentualnie dopłacić niedopłatę lub wnioskować o zwrot nadpłaty. Co ważne, wniosek o zwrot nadpłaty jest przygotowywany przez ZUS, ale musi on zostać złożony przez przedsiębiorcę – wyłącznie elektronicznie z wykorzystaniem np. profilu zaufanego lub podpisu kwalifikowanego. Co ważne, należy tego dokonać w terminie miesiąca od upływu terminu do złożenia zeznania rocznego, gdyż wniosek złożony po tym terminie pozostawia się bez rozpoznania, co jest równoznaczne z tym, że nadpłata nie zostanie odzyskana.
