Co do zasady dobrowolna odprawa wypłacona pracownikowi korzysta ze zwolnienia ze składek – konieczne jest jednak, aby jedyną przyczyną jej wypłaty było rozwiązanie stosunku pracy.
ZUS wydał 15 kwietnia 2025 r. ciekawą interpretację dotyczącą niemożności wyłączenia ze składek wypłaconej pracownikowi odprawy, która jest uwarunkowana spełnieniem różnych przesłanek niezwiązanych stricte z rozwiązaniem stosunku pracy. Chodzi np. o ewentualne zarzuty wobec pracownika, naruszenie zasady poufności czy rozliczenie się z mienia pracodawcy.
Istotna dobrowolnej odprawy
Przepisy powszechnie obowiązujące nie regulują szczegółowo tematyki tzw. dobrowolnych odpraw, ale pracodawcy mogą takie rozwiązania stosować. Uzasadnienie do przyznawania takich dodatkowych świadczeń ma ogólne podstawy w przepisach kodeksu pracy.
Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe pracownika stanowi co do zasady przychód w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych z tytułu zatrudnienia. Za taki przychód uważa się wszelkiego rodzaju wypłaty pieniężne oraz wartość pieniężną świadczeń w naturze bądź ich ekwiwalenty, bez względu na źródło ich finansowania.
Przychód ze stosunku pracy może być jednak zwolniony ze składek na podstawie rozporządzenia z 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe. W § 2 ust. 1 pkt 3 zwalnia ono ze składek odprawy, odszkodowania i rekompensaty wypłacane pracownikom z tytułu wygaśnięcia lub rozwiązania stosunku pracy, w tym z tytułu rozwiązania stosunku pracy z przyczyn leżących po stronie pracodawcy, nieuzasadnionego lub niezgodnego z prawem wypowiedzenia umowy o pracę lub rozwiązania jej bez wypowiedzenia, skrócenia okresu jej wypowiedzenia, niewydania w terminie lub wydania niewłaściwego świadectwa pracy. Nie ma znaczenia, czy odprawa jest obowiązkowa, czy dobrowolna.
Stanowisko ZUS
Zatem fakt, że odprawa jest dobrowolna, nie ma znaczenia dla możliwości wyłączenia jej z składkowania. Jednak zwolnienie ze składek nie przysługuje w każdych okolicznościach. Odprawa podlega oskładkowaniu, gdy jest warunkowana różnymi innymi (dodatkowymi) czynnikami.
Ważne! Gdy dobrowolna odprawa przysługuje pod warunkiem np. odpowiedniej postawy pracownika, braku wobec niego zarzutów w kontekście oceny pracy itp., nie podlega wyłączeniu z podstawy wymiaru składek.
Na te kwestie zwrócił uwagę ZUS w podanym stanowisku. Warto poznać argumentację organu.
ZUS przypomniał, że wyłączenie z składkowania odpraw zostało skonstruowane w ogólny sposób, bez wskazywania konkretnych przepisów prawa pracy. Katalog świadczeń wyłączonych z podstawy wymiaru składek ma charakter otwarty, a powyższe wyłączenie nie dotyczy tylko odpraw czy odszkodowań przysługujących na podstawie przepisów powszechnie obowiązujących, ale również wynikających z porozumień ze zwalnianymi pracownikami. Warunkiem zastosowania ww. przepisu jest jednak to, aby wypłata świadczenia pieniężnego (odprawy) pozostawała w bezpośrednim związku z faktem wygaśnięcia lub rozwiązania stosunku pracy. Jedyną przyczyną wypłaty przez pracodawcę takiego świadczenia powinno być właśnie ustanie zatrudnienia. Oznacza to, zdaniem ZUS, że tego typu świadczenia wypłacane przez pracodawcę w innych okolicznościach niż pozostających w ścisłym związku z rozwiązaniem stosunku pracy nie podlegają zwolnieniu ze składek.
ZUS ustalił, że w tym przypadku odprawa pieniężna z tytułu rozwiązania stosunku pracy będzie uzależniona od spełnienia określonych dodatkowych warunków wskazanych w treści porozumienia o rozwiązaniu umowy o pracę – pracodawca nie będzie zobowiązany do jej wypłaty m.in. gdy otrzyma opinię audytora odnośnie zastrzeżeń do oceny pracownika czy ujawnią się inne problemy czy nieprawidłowości w pracy albo pracownik naruszy zasady poufności. Dodatkowo odprawa miała zależeć od zwrotu mienia pracodawcy, np. samochodu służbowego. Finalnie ZUS wskazał, że dobrowolna odprawa wypłacona pracownikowi pod warunkiem spełnienia określonych warunków nie korzysta z wyłączenia z podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne. W tym bowiem przypadku nie można uznać, że jedyną przyczyną wypłaty świadczenia jest rozwiązanie stosunku pracy.
Interpretacja ZUS z 15 kwietnia 2025 r., znak DI/100000/43/336/2025.
Podstawa prawna:
- art. 4 pkt 9, art. 18 ust. 1 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn. Dz.U. z 2025 r., poz. 350)
- § 2 ust. 1 pkt 3 rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej z 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (tekst jedn. Dz.U. z 2023 r., poz. 728 ze zm.)
