ZUS wydał 4 lipca 2025 r. (znak: DI/200000/43/628/2025) ciekawą interpretację dotyczącą braku obowiązku składkowego dla małoletnich przedsiębiorców.
Prawna samodzielność
Przepisy prawne, w tym kodeks cywilny, definiują różne aspekty związane z aspektem wieku i samodzielności prawnej osób nieletnich:
- wedle art. 10 k.c. pełnoletnim jest osoba, która ukończyła 18 lat,
- wedle art. 15 k.c. ograniczoną zdolność do czynności prawnych mają małoletni, którzy ukończyli 13 lat oraz osoby ubezwłasnowolnione częściowo,
- wedle art. 17 k.c. do ważności czynności prawnej, przez którą osoba ograniczona w zdolności do czynności prawnych zaciąga zobowiązanie lub rozporządza swoim prawem, potrzebna jest zgoda jej przedstawiciela ustawowego.
Oznacza to, że osoba fizyczna, która nie ukończyła 18 lat, w wielu sytuacjach nie może być samodzielna. Szczególnie ma to znaczenie w kontekście prowadzenia działalności gospodarczej.
Definicja ustawowa przedsiębiorcy
Ustawa prawo przedsiębiorców nie zakazuje prowadzenia działalności gospodarczej nieletnim. W praktyce jednak taka możliwość dotyczy tylko osób, które ukończyły 13 lat.
Przepis art. 4 tej ustawy stanowi ogólnie, że:
- przedsiębiorcą jest osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna niebędąca osobą prawną, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną, wykonująca działalność gospodarczą,
- przedsiębiorcami są także wspólnicy spółki cywilnej w zakresie wykonywanej przez nich działalności gospodarczej.
Nieletni a składki
Z przepisów ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych wynika, że katalog podmiotów objętych obowiązkiem ubezpieczenia emerytalnego i ubezpieczeń rentowych jest zamknięty (art. 6). Wśród tytułów do tych ubezpieczeń jest m.in. prowadzenie pozarolniczej działalności.
Stanowisko ZUS
W stanie faktycznym, który oceniał ZUS, przedsiębiorca był małoletni. W ramach analizy prawnej ZUS zwrócił uwagę na istotne kwestie:
- nawiązał do ww. przepisów ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych,
- przyjął, że przedsiębiorca posiadający wpis do CEIDG z zasady posiada status przedsiębiorcy, czego konsekwencją jest obowiązek podlegania ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym jako osoba prowadzająca działalność gospodarczą,
- zwrócił również uwagę na przepisy kodeksu cywilnego, w tym ww. art. 15 i art. 17, akcentując, że przepisy regulujące zdolność do czynności prawnych mają znaczenie dla oceny, czy osoba nieposiadająca pełnej zdolności prawnej może uzyskać status przedsiębiorcy w rozumieniu ustawy prawo przedsiębiorców.
W dalszej analizie ZUS powołał się na wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 22 kwietnia 2009 r. (sygn. akt VI Ca 1083/08), w którym stwierdzono, że prowadzenie działalności gospodarczej przez przedsiębiorcę wiąże się z dokonywaniem czynności prawnych przekraczających art. 14 § 2 k.c. i wymaga posiadania przez przedsiębiorcę będącego osobą fizyczną pełnej zdolności do czynności prawnych.
Finalnie ZUS wskazał, że od momentu rozpoczęcia prowadzenia działalności gospodarczej do dnia uzyskania pełnoletniości małoletni przedsiębiorca:
- nie podlega ubezpieczeniom społecznym,
- nie ciąży na nim obowiązek opłacania składek na ubezpieczenia społeczne.
Podstawa prawna:
